هوابرش یا هواگاز چیست :
هوابرش : جوش اکسیژن – سوخت گاز و برش اکسیژن – سوخت گاز یا برش هواگاز روش هایی مرسوم و به نسبت ارزان قیمتی هستند که در آن ها سوخت (گاز) به همراه اکسیژن برای جوش دادن یا برش دادن فلزات استفاده می شود.
اولین بار آقایان Edmond Fouché و Charles Picard در سال ۱۹۰۳ از این روش برای جوش دادن استفاده کردند. این مهندسین فرانسوی از اکسیژن خالص به جای هوا برای ذوب منطقه ای قطعهکار (فولاد) استفاده نمودند. شعلهی حاصل از این عمل دمایی در حدود ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ درجهی سانتی گراد ایجاد مینماید.
برای جوش دادن قطعات از روش اکسیژن – سوخت گاز استفاده می شود. این روش قدیمی است و امروزه کمتر به کار میرود. در حال حاضر از این روش برای جوش دادن لوله ها، استفاده جهت تعمیرات و ساخت کارهای هنری [۱] استفاده میشود.
همچنین میتوان از این روش برای جوش دادن دو قطعه فلزی استفاده نمود. روش اکسیژن – سوخت گاز از یک مشعل جوش برای جوش دادن فلزات مناسب است. در اثر رسیدن دمای دو نقطه از دو قطعهکار به دمای ذوب و ایجاد مواد مذابی که هر دو قطعه در آن سهیم هستند (حوزچه جوش) جوش شکل میگیرد. به این مواد مذاب ایجاد شده معمولا فلز دیگر که فیلر نامیده میشود نیز اضافه میشود. جنس مواد فیلر با توجه به نوع فلزی که جوش داده میشود، انتخاب میگردد.
برای برش اکسیژن – سوخت گاز نیز از یک مشعل برش برای حرارت دادن فلز تا دمای برافروختگی استفاده میشود. سپس یک جریان اکسیژن به روی فلز دمیده میشود و فلز در این اکسیژن سوخته و سپس فلز به صورت گل اکسیدشده به بیرون از محل برش جاری میگردد. دمیدن اکسیژن باعث خارج شدن مواد مضر خواهد شد.
تجهیزات دستگاه هوابرش:
-
رگولاتور (رگلاتور) :
رگلاتور های گاز تجهیزاتی هستند که برای کنترل و تنظیم فشار انواع گاز ها مورد استفاده قرار میگیرند. رگولاتور (رگلاتور) برای کنترل و رسیدن فشار از مقدار داخل مخزن به فشار مورد نیاز در شلنگ ها به کار می رود. مقدار جریان خروجی گاز توسط اپراتور دستگاه با شیرهای سوزنی (needle valves) صورت می گیرد. ریگلاتور ها برای تنظیم فشار به مقدار دلخواه بسیار مهم و ضروری هستند و به عبارت دیگر رگولاتور وسیله ای است که فشار بالای منبع گاز را به فشار پایین قابل مصرف کاهش می دهد. رگولاتور دو گیج فشار دارد، یکی تعیین کننده ی فشار سیلندر و دیگری تعیین کننده ی فشار شیلنگ است.
-
شلنگ های گاز :
امروزه با طراحی و ساخت وسیله ای بنام شلنگ هر گونه ماده سیالی را از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال دهد تا از جهات مختلف مورد استفاده قرار دهد. در زمینه گاز نیز همینطور است. شلنگ های مختلفی به طور اختصاصی برای انتقال گاز ساخته می شوند. این گونه شلنگ ها نسبت به انواع دیگر قطورتر می باشند تا براحتی دچار صدمه و نشتی گاز نشوند.
در دستگاههای برش هوا، شلنگها معمولا دوتایی هستند. برای تشخیص آن ها، رنگ های مشخصی به آنها داده اند. همچنین اتصالات آنها به نحوی طراحی شده که از جدا شدن اتفاقی جلوگیری شود. معمولا اتصالات شلنگ اکسیژن راست گرد و گاز هم چپ گرد بسته می شوند. در کشورهای مختلف رنگ های به کاررفته برای تشخیص شلنگ ها متفاوت است. و از استاندارد خود پیروی میکنند.
-
شیر یک طرفه (Non-return valve) :
شیرهای یکطرفه یا چک ولو (Check Valve) یا Non Return Valve شیرهایی هستند [۲] که فقط از یک جهت اجازه جریان سیال را میدهد.
گاز مورد استفاده در روش هوابرش استیلن (Acetylene) است. این گاز قابلیت اشتعال بالایی دارد. همچنین این گاز [۳] برای انفجار نیز آماده است. بر همین اساس استفاده از یک بازدارندهی انفجار امری ضروری است.
شیرهای معمولی به علت عدم جلوگیری از بازگشت جریان توانایی لازم برای جلوگیری از انفجار را ندارند. بازدارنده (Flashback Arrestor) برای عمل کردن قبل از اینکه موج انفجار از شلنگ به قسمت تغذیه برسد، طراحی شده است.
بازدارنده بین رگولاتور و شلنگ و در حالت ایده آل بین شلنگ و مشعل، هم در خط اکسیژن و هم در خط گاز قرار میگیرد. یک بازدانده موج انفجار یا شیر یک طرفه از بازگشت شعله یا ترکیب اکسیژن و گاز به داخل سیلندر و آسیب زدن به تجهیزات یا انفجار سیلندر جلوگیری کند. محل قرار گیری این وسیله میتواند بعد از رگلاتور و یا روش مشعل و یا هردو قرار گیرد. اروپایی ها بازدانده را روی رگولاتور و شیر یک طرفه را روی مشعل (ترچ) به کار می برند. آمریکایی ها هر دو وسیله را روی رگولاتور استفاده می کنند.
چک ولو ها (Check Valves) اجازه عبور جریان به صورت مستقیم را می دهند. این شیرها به جریان اجازه حرکت عکس را نمی دهند و موج نمیتواند حرکت عکس جریان را طی نماید. جریان گاز در جهت خروج از شلنگ، گوی را فشار داده و مسیر عبور خود را باز می کند.
از ویژگیهای بارز گاز استیلن میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- بسیار قابل اشتعال
- بی رنگ
- عطر و بوی سیر شیرین
- غیر سمی
-
مشعل (torch) :
مشعل دستگاهی است که با ترکیب مقدار معینی هوا با سوخت در یک فضای ایمن، انرژی سوخت را به انرژی گرمایی تبدیل میکند در اثر این احتراق مقداری گاز نیز تولید میشود. این انرژی تولید شده توسط دو روش جابهجایی و تشعشع به محیط اطراف انتقال داده میشود.
کار اصلی مشعل ایجاد گرمایش است؛ یکی از بزرگترین استفاده های مشعل در صنعت گرمایش به عنوان موتور احتراق بویلر ها است همچنین در انواع دیگها، مشعلهایی با ظرفیت کاری متفاوت استفاده میشود. از این وسیله به عنوان گرمادهنده برای ذوب قسمت مورد نظر از قطعهکار و برش آن نیز استفاده میشود.
مشعل در دستگاه هوابرش از قسمت های زیر تشکیل شده است :
- شیر و اتصالات برای اکسیژن
- شیر و اتصال برای گاز
- محفظه اختلاط
- سر مشعل
- دسته
مشعل برش (cutting torch) :
مشعل برش در دستگاه هوابرش همان مشعل مورد استفاده جهت برش قسمت مورد نظر از قطعه کار است. توسط حرارت شعله قسمت مورد نظر گرم و پس از افزایش دمای آن، کاربر دستگیره مورد نظر برای دمیده شدن اکسیژن را فشار میدهد.
اکسیژن دمیده شده با فلز داغ واکنش میدهد و تشکیل اکسید داده و تولید گرما و حرارت مینماید. گرمای تولید شده باعث پیوسته شدن عمل برش در قطعهکار میشود. در نتیجه شعله مشعل فقط شورع برش را ایجاد مینماید و دمای مورد نیاز در طی فرآیند تامین میگردد. نقطه ذوب اکسید آهن تقریبا برابر نصف مقدار نقطه ذوب آهن است. زمانی که آهن شروع به اشتعال میکند، بلافاصله به اکسید آهن مایع تبدیل میشود و به تدریج به خارج از ناحیه برش جریان پیدا می کند. اما مقداری از اکسید آهن بر روی قطعه کار باقی می ماند و تبدیل به گل (خاکستر) سخت روی کار می شود که با ضربه ی آرام یا سوهان کاری از قطعه جدا می شود.
از نظر تئوری حرارت ایجاد شده در اثر سوختن آهن برای حرارت دادن باقیمانده قطعه تا رسیدن به برافروختگی کافی است. بنابراین با شروع برش، تنها با دمیدن اکسیژن فرآیند برش باید به صورت پیوسته ادامه یابد اما در عمل به دلیل جذب حرارت اضافه در سطح فلز که در اثر وجود کثیفی ها و خاک بر روی قطعه به وجود می آید، وجود شعله مشعل برای از پیش گرم کردن فلز برای ادامه برش لازم است.
انواع شعله دستگاه هوا – برش
- شعله ای که گاز مورد نظر در آن از اکسیژن بیشتر است (carburizing)
- شعله خنثی (neutral)
- شعله اکساینده (oxidizing): شعله ای که در آن اکسیژن بیشتری وجود دارد
توضیح بیشتر:
شعله ای که تنها از گاز مورد نظر تشکیل شده باشد بلند و به رنگ زرد است. این شعله اکسیژن مورد نیاز برای احتراق خود را از هوای اطراف تامین میکند. این مقدار اکسیژن برای سوختن گاز به طور کامل کافی نیست. بنابراین شعله دود کرده و تولید دوده میکند و برای استفاده مناسب نیست. برای افزایش اکسیژن باید شیر سوزنی اکسیژن را باز کرده تا شعله رنگ آبی- سفید پیدا کند به نحوی که مخروط داخلی به رنگ روشن و شعله احاطه کننده مخروط، تیره تر باشد. در واقع دمای لازم برای انجام برش در مخروط داخلی ایجاد میشود.
-
شعله با مقدار گاز بیشتر (carburizing flame) – هوابرش
این نوع شعله وقتی به وجود می آید که مقدار استیلن موجود در مخلوط از مقدار اکسیژن آن بیشتر باشد. این نوع شعله سه ناحیه کاملا مجزا دارد. این سه ناحیه را میتان به این گونه شرح نمود:
یک مخروط داخلی به رنگ آبی- سفید، یک مخروط سفیدرنگ میانی و یک شعله خارجی به رنگ آبی کم رنگ.
-
شعله خنثی (Neutral Flame) – هوابرش
هرگاه مخلوط حجمی خارج شده از ترچ (Torch) برای اکسیژن و استیلن [۴] برابر باشد، شعله ی خنثی ایجاد می گردد. از ویژگی این نوع شعله، عدم تغییر در ترکیب اصلی فلز قطعهکار است، در نتیجه برای اکثر قطعات با جنس فلزات برای برش مناسب است. شعله خنثی دمایی در حدود C° ۳٫۲۳۰ دارد.
این نوع شعله به دو بخش کلی و مجزا تقسیم می شود. منطقه داخلی یک مخروط سفید رنگ با نوک گرد و صاف تشکیل میدهد که به طور واضح قابل تشخیص است. منطقه خارجی که در آن اکسیژن و استیلن به طور کامل با هم می سوزند، آبی رنگ بوده و نوک و گوشه های شعله به رنگ ارغوانی کم رنگ است.
-
شعله اکساینده (Oxidizing Flame) – هوابرش
هنگامی که مقدار اکسیژن موجود در شعله از مقدار گاز مخلوط بیشتر باشد شعله ایجاد شده اکساینده خواهد بود. این شعله در حالت کلی شباهت زیادی به شعله خنثی دارد. تفاوت بین شعله خنثی و اکساینده در مخروط داخلی آن است. مخروط داخلی کوتاه تر و کمی نوک تیزتر است و رنگ مایل به ارغوانی کم رنگ دارد که در شعله خنثی اینگونه نیست.
نازل (Nozzle) هوابرش :
آخرین قسمت در دستگاه هوابرش (هوا گاز) که محل خروج گاز است نازل میباشد. این قسمت از دستگاه هوابرش بر اساس کاربردش انواع گوناگونی دارد که در شکل زیر نشان داده شده است. سطح مقطع نازل ها به صورت عام دایروی است.
سطح مقطح دایروی نازل به صورتی است که در مرکز آن گاز (اکسیژن) است. سایر خروجی های آن نیز که برروی محیط سطح مقطع واقع شدهاند وظیفهی انتقال ترکیب سوخت و گاز اکسیژن را دارند.
مراجع:
- www.en.wikipedia.org
- www.energ.ir
- www.hornetcs.com
- www.saratex.com
- www.harrisproductsgroup.com
- www.popsci.com
- www.wikihow.com
[۱] قطعه کار هایی که بیشتر ساختار تشکیل دهنده آن ها از فلزات است
[۲] شیر یک طرفه = Check Valve = Non Return Valve
[۳] گاز استیلن (C2H2)
[۴] ethyne