ایران یکی از بزرگترین اقتصادهای دنیا را دارد، اما همواره در صادرات دچار مشکل بوده است. صادرات که در اینجا منظور همان صادرات غیر‌نفتی است، همواره در دولت‌های مختلف مورد تاکید بوده اما صادرات نتیجه پایداری نداشته است.
عدم موفقیت ایران در صادرات پایدار به عوامل زیاد داخلی و خارجی مربوط می‌شود؛ از مهم‌ترین عوامل داخلی می‌توان به هزینه‌ی بالای مواد اولیه، سود بالای بانکی، قوانین دست و پا گیر، عدم ثبات قوانین و بخشنامه‌ها، واردات بی‌ضابطه و نرخ ارز اشاره نمود.
تولید‌کننده‌ی ایرانی نمی‌تواند برنامه‌ای مدون و طولانی مدت مشخص نماید برای مثال امروز واردات فلان کالا ممنوع و فردا آزاد است؛ و مواردی از این دست که آفتی برای تولید می‌باشد.
بانک‌ها نقش بسیار مهمی در اقتصاد کشورها بازی می‌کنند. رابط بین تولیدکننده، صادرکننده و خریدار بانک می‌باشد که وظیفه‌ی انتقال پول و ضمانت صادرات را برعهده دارد. همچنین بانک‌ها مهم‌ترین تامین‌کننده نقدینگی واحدهای تولیدی پس از بورس هستند. حال در کشور ایران، بانک‌ها به علت تحریم و ارتباط ضعیف با بانک‌های خارجی کمک زیادی در امر صادرات نمی‌کنند. از طرفی بانک‌ها از نظر حمایت مالی از تولیدکنندگان نقش کمرنگی دارند و سود بالای تسهیلات بانکی، خود باعث تضعیف و به تعطیلی کشاندن واحدهای تولیدی می‌گردد.
یک تولیدکننده باید بتواند برای ۵ تا ۱۰ سال آینده‌ی خود در بخش‌های مختلف برنامه‌ریزی نماید. وی باید بداند که برای ۵ سال آینده چه هدفی را دنبال می‌کند. اما آیا این‌کار در ایران امکان‌پذیر است؟ قوانین باید ثابت و به دور از ابهام تنظیم گردند و امکان تغییر آن بسیار پایین باشد.
واردات و صادرات رکن اصلی اقتصاد را بازی می‌کنند. نسبت درست بین واردات و صادرات باعث توانمند‌سازی تولیدکنندگان داخلی می‌شود و نشان‌دهنده‌ی اقتصاد پویا می‌باشد.
عامل مهم دیگر نرخ ارز است که اکثر کارشناسان آن را شاهرگ حیاتی تولید و صادرات می‌دانند. ارز از دو جنبه حائز اهمیت است:
- ارزش برابری دلار با پول ملی
- نوسانات ارز
ارزش برابری پول ملی با دلار نشان‌دهنده‌ی توان کشورهای دیگر برای خرید محصولات آن کشور می‌باشد. به عبارتی کشوری که پول ملی قوی‌تری دارد پول کمتری برای خرید آن کالا صرف خواهد نمود. اما بالا بودن ارزش پول ملی باعث کاهش صادرات خواهد شد؛ به همین دلیل کشورهای مانند کشور چین همواره عمدا ارزش پول ملی خود را پایین نگه می‌دارن تا حجم صادرات آن‌ها کاهش نیابد و به عبارتی بازارهای هدف را از دست ندهند. کاهش عمدی ارزش پول ملی وقتی برای افزایش توان صادراتی و نه کاهش ارزش پول ملی و همچنین توان اقتصادی دولت همراه باشد از لحاظ تولید بسیار مناسب می‌باشد. اما وقتی ارزش پول ملی بخاطر کاهش ذاتی ارزش آن کاهش یابد تاثیر عکس خواهد داشت. این عامل وقتی بیشتر خود را نشان می‌دهد که کشور خود وارد‌کننده باشد. کشوری که برای تهیه‌ی مواد اولیه‌ی خود به خارج از مرزهایش وابسته باشد با کاهش ارزش پول ملی دچار مشکلات زیادی خواهد شد که می‌توان به افزایش هزینه‌ی تولید، کاهش قدرت خرید و کاهش نقدینگی تولیدکننده اشاره نمود.
نوسانات ارز عاملی تخریبی است و به تدریج باعث نابودی صادرات خواهد شد. نوسانات ارز عاملی مرگبار برای صادرات و حتی واردات خواهد بود و باعث ایجاد رکود در جامعه می‌گردد. این همان عاملی است که به تولید کننده اجازه‌ی برنامه‌ریزی حتی میان‌‌مدت نخواهد داد. نوسانات ارز به راحتی می‌تواند باعث ورشکستگی و نابودی صنایع تولیدی گردد و ریسک اقتصاد را افزایش می‌دهد.
از مهم‌ترین عوامل خارجی می‌توان به تحریم‌های بین‌المللی، کاهش روابط خارجی، عدم شناخت بازارهای هدف، عدم سرمایه‌گذاری و تبلیغ، رعایت نکردن استانداردهای روز دنیا و کیفیت پایین محصولات اشاره نمود.
در چند سال گذشته اعمال تحریم‌های بین‌المللی تاثیری منفی در صادرات کشور داشته و بالارفتن ریسک خرید از ایران باعث کاهش صادرات کشور شده است. این تحریم‌ها باعث قطع همکاری‌های بین‌المللی با بانک‌های داخلی شده و باز کردن ال‌سی را با مشکلی جدی روبه‌رو نموده است.
شناخت بازارهای هدف و سلیقه‌ی مشتریان برای یک تولیدکننده بسیار حیاتی است. محصولات باید کاملا منطبق با نظرات و علایق مشتری تولید و بسته‌بندی شوند. امروزه شرکت‌های بزرگ هزینه‌های زیادی در جهت شناخت علایق مشتریان خود و معرفی محصولاتشان می‌کنند. بازارهای دنیا همواره در معرض رقابت شرکت‌های گوناگون بوده و خواهد بود. شرکتی در این رقابت پیروز و موفق خواهد بود که همواره به سلیقه‌ی مشتریان خود احترام گذاشته و بتواند بهتر خود را معرفی نماید.
عامل مهم دیگر کیفیت محصولات تولیدی است. عاملی که مشتریان را وفادار به خرید از یک شرکت نگه می‌دارد کیفیت محصول است. البته قیمت نیز نقش اساسی بازی می‌کند. اما نسبت مناسب بین کیفیت و قیمت یک محصول و مناسب بودن آن برای بازار هدف، باعث موفقیت برند مذکور خواهد شد.
در نهایت باید اشاره نماییم که صادرات یک امر حیاتی برای واحدهای تولیدی و کشور می‌باشد. شرکت‌هایی که به تولید و فروش در داخل اکتفا می‌کنند، قدرت رقابت خود را از دست خواهند داد و در برابر تلاطم‌های اقتصادی و رقبا امکان شکست بیشتری خواهند داشت. صادرات باعث افزایش فروش و تنوع مشتریان خواهد شد و ارز آوری را افزایش می‌دهد.
شرکت‌های تولیدی باید به سلیقه‌ی مشتری خود احترام گذاشته و محصولی مطابق با نظر آن‌ها تولید نمایند و هر چه بیشتر در کاهش هزینه‌های تولید و رقابتی کردن آن بکوشند. خدمات پس از فروش امری اجتناب ناپذیر بوده و باید شرکت تولید کننده نسبت به محصول خود به مشتری پاسخگو باشد.
سهم صادرات غیر نفتی ایران در جهان پایین است. امید است پس از برجام و همت مسئولین در جهت کاهش وابستگی به صادرات نفت خام و اقتصاد مقاومتی، شاهد افزایش روز افزون صادرات و مقاصد صادراتی باشیم و این امر باعث افزایش تولید ملی، کاهش بیکاری و افزایش توان داخلی گردد.
مراجع:
- http://donya-e-eqtesad.com/
- http://www.yjc.ir/
- http://www.iranjib.ir/
- http://www.hemayatonline.ir/
- http://www.otaghnews.com/
- http://qudsonline.ir/
